Miguel de Cervantes Saavedra

Faktem jest, że Miguel de Cervantes y Saavedra urodził się w 1547 roku w Alcalá de Henares- podobnie jak to, że jego literackie dziedzictwo przekroczyło granice XVI wieku i samej Kastylii. Poza tym biografię pisarza otacza mgła wielu tajemnic. Nie znamy dokładnej daty jego narodzin ani miejsca, gdzie został pochowany. To, co się wydarzyło w przestrzeni między jednym a drugim mieści się w określeniu „człowiek swoich czasów”. Ten na wpół szlachcic- szlachectwo dziedziczył tylko po matce- żył w Hiszpanii za króla Filipa II, w czasach, kiedy imperium hiszpańskie osiągnęło swoje maksymalne rozmiary, żeby później rozpocząć etap kryzysu i nieodwracalnej agonii. 

Prawdę mówiąc, życie autora Don Kichota nie było szczęśliwe; naznaczone nieustanną ucieczką, frustracją i pogonią za marzeniami. W dzieciństwie i młodości Cervantes kilkukrotnie przeprowadzał się ze swoją rodziną, którą częste zmiany miejsca zamieszkania ratowały przed ubóstwem. Najpierw do Valladolid, potem Cordoby, następnie Cabry i Sewilli. Doświadczenia tam zdobyte ukształtowały go w nie mniejszym stopniu niż lata formalnej edukacji, którą pisarz wspominał tak dobrze, i która niewątpliwie wpłynęła na jego zainteresowanie literaturą.  Wielkim marzeniem młodego hidalgo było zostać poetą. Po przeprowadzce do Madrytu, w roku 1566, pobiera nauki w centrum humanistycznym Estudio de la Villa; w tym czasie powstają jego pierwsze znane wiersze. Rozwijającą się karierę poety przerwa jednak udział w nielegalnym pojedynku. Cervantes ciężko rani swojego przeciwnika i, skazany przez sąd na obcięcie ręki, decyduje się uciec z Hiszpanii.

Przybywa do Włoch, gdzie wkrótce zaciąga się do wojska.  Hiszpania w tym okresie toczy wojnę z Turkami; Cervantes, w roku 1571, uczestniczy w jednym z najważniejszych dla obydwu stron konfliktu wydarzeń- bitwie pod Lepanto.  Na skutek dotkliwych ran odniesionych w walce traci władzę w lewej ręce; stąd jego sławny przydomek „jednoręki z Lepanto”.  Był dumny z udziału w bitwie, jednak z powodu kalectwa nie mógł kontynuować kariery wojskowej, która do tej pory zapowiadała się obiecująco. 

To niefortunne zrządzenie losu okazało się być tylko wstępem do kolejnego, znacznie bardziej dotkliwego- pięciu lat spędzonych w niewoli. Cervantes kilkukrotnie próbował się z niej wydostać, organizując ucieczki drogą morską i lądową, w które angażował także swoich towarzyszy, tak samo jak on uwięzionych w Algierze. Wszystkie próby kończyły się fiaskiem. Prawdopodobnie tylko dzięki swojemu talentowi i charyzmie uniknął egzekucji, która czekała go jako uciekiniera, zwłaszcza, że za każdym razem wskazywał siebie jako organizatora przedsięwzięcia. W końcu, wykupiony, wraca do Hiszpanii. 

Mija 12 lat, odkąd opuścił półwysep, wraca więc z nadzieją, że lata poświęceń i straty, jakie poniósł, zostaną wynagrodzone. Niestety, dwór królewski konsekwentnie ignoruje jego zasługi. Cervantes musi na nowo nadać sens swojemu życiu w kraju. Szuka go przede wszystkim w literaturze; pisze powieść i wiele sztuk teatralnych. Wdaje się także w romans z niejaką Aną de Villafranca, żoną właściciela tawerny; owocem tego związku jest nieślubna córka, Isabel. Prawdopodobnie, żeby uniknąć komplikacji związanych z tą sytuacją, Cervantes postanawia poszukać stabilniejszego gruntu dla swoich uczuć. Żeni się z Cataliną de Salazar y Palacios, właścicielką niewielkiego majątku w Esquivias, małej wiosce la Manchy. Kontynuuje prace nad powieścią i wkrótce publikuje romans pasterski, „Galateę”. 

Wydaje się jednak, że ani sielankowe życie na wsi nie było dla niego satysfakcjonujące, ani wysiłki literackie podejmowane w tym okresie nie przyniosły mu pożądanego rozgłosu. Cervantes musi szukać źródła zarobku gdzie indziej; rozpoczyna swoje podróże po Andaluzji. Początkowo pracuje jako komisarz do spraw zaopatrzenia Wielkiej Armady, następnie jako poborca podatkowy w Sewilli. Los ponownie nie okazuje się dla niego łaskawy; zostaje oskarżony o malwersacje finansowe i w roku 1597 osadzony w więzieniu.

Przypuszczalnie właśnie tam, pozbawiony wolności na kilka miesięcy, z bagażem frustracji i rozczarowań, Cervantes decyduje się napisać Don Kichota- swoiste antidotum na jego własne życie. Zamknięty w celi wymyśla postać szalonego idealisty, podróżującego bez celu i ograniczeń, podążającego za marzeniami, które dla samego pisarza okazały się pułapką niespełnienia. To, co w Sewilli powstaje jako krótkie opowiadanie, przekształca się w wielką uniwersalną powieść, kiedy Cervantes zmienia kolejno miejsca pobytu; Toledo, Valladolid i Madryt przyjmują go znowu.

Właśnie wtedy, w ostatnim etapie swojego życia, udaje mu się zaistnieć w świecie literatury, szczególnie uznanie znajdując u czytelników. I to nie dzięki poezji- o czym marzył przez wiele lat- nie jako dramaturg, nie jako zasłużony żołnierz. Sławę zdobywa jako autor powieści o Don Kichocie. W jesieni swojego życia pisze także inne znane do dziś dzieła, takie jak „Nowele przykładne”, „Niezwyczajne przygody Persilesa i Sigismundy”, czy „Podróż na Parnas”. Umiera w Madrycie, w wieku 68 lat, jak sam o sobie mówił, „bardziej doświadczony w niedoli niż biegły w poezji”.

Biografia Cervantesa jest pełna tajemniczych okoliczności i niedopowiedzeń, jednak przyczyny, dla których jego dzieło określa się jako uniwersalne, są niepodważalne. Przesądza o tym nie tylko jego wartość literacka, ale także wartości ogólnoludzkie jakie promuje: wolność, sprawiedliwość, przyjaźń i szacunek dla drugiego człowieka. 

Jeśli edukację również rozumiemy jako wartość w sensie indywidualnym i społecznym, nie można sobie wyobrazić lepszego patrona naszego liceum. Współcześni uczniowie w swoim dorosłym życiu podobnie jak Don Kichot będą musieli się zmierzyć z mniej lub bardziej prawdziwymi olbrzymami; zapewne doświadczą rozczarowań i frustracji. Mamy jednak nadzieję, że znajdą w sobie siłę, żeby szukać swojej drogi i spełniać marzenia. W tych poszukiwaniach chcemy im towarzyszyć, pamiętając o przesłaniu płynącym z życia i twórczości Miguela de Cervantesa.